Отдел археологии первобытного общества

• • разработана концепция формирования и развития экологических подсистем в позднем плейстоцене — раннем голоцене, развития культур каменного века на территории Белорусского Полесья;
• • выделены доминирующие культурные компоненты в первобытной истории Поднепровья: общеевропейский горизонт культуры шнуровой керамики, классические фазы среднеднепровской культуры (с активным воздействием катакомбной культуры), а также региональные группы памятников (типа Мохов 4) и группа памятников типа культурного круга Бабино;
• • осуществлены широкомасштабные спасательные исследования в зонах строительства Гродненской ГЭС на р. Неман, Белорусской АЭС, дорог и газопроводов, на месте строительства Нежинского калийного комбината (городище Обчин) и др.;
• • во время ежегодных полевых исследований во всех регионах Беларуси обнаруживаются новые источники для характеристики материальной и духовной культуры первобытного населения Беларуси.

Важнейшие разработки отдела нашли отражение в ряде научных статей, а также в монографиях:

	Дубицкая, Н. Н. Древности Могилевского и Гомельского Поднепровья в I—V вв. / Н. Н. Дубицкая. — 2-е изд. — Минск: Беларуская навука, 2024. — 449 с. Монография посвящена историко-археологическому изучению Могилевского и Гомельского Поднепровья в I—V вв. В научный оборот вводится полностью материал, дана историческая и хронологическая интерпретация таких эталонных памятников, как селища и могильники Абидня и Тайманово. На основе материалов этих памятников выделена новая археологическая культура — культура Абидня (II—V вв.). На их фоне продемонстрированы сложность и многогранность этнических процессов, происходящих на данной территории в первой половине I тыс. н. э. Рассчитана на ученых, преподавателей вузов и средней школы, студентов, а также всех, кто интересуется древней историей Беларуси.
	Калечиц, Е. Г. Юровичская верхнепалеолитическая стоянка: реальность и мифы / Е. Г. Калечиц. — Минск : Беларуская навука, 2023. — 215 с. Книга, которую вы держите в руках, — первое монографическое обобщение по палеолиту Беларуси, основанное на изучении новых архивных материалов и документов раскопок одного из опорных памятников верхнего палеолита Восточной Европы — Юровичской стоянки. Изложена принципиально новая концепция происхождения костища в районе д. Юровичи, хронология последующих событий и проблем интерпретации найденных на нем материальных остатков. Предназначена для археологов, историков и широкого круга читателей (Скачать содержание).
	Скарбаў падземных шчаслівы шукальнік: успаміны пра Пятра Фёдаравіча Лысенку / Нац. акад, навук Беларусі, Інстытут гісторыі; уклад, і прадм. С. С. Лаўшука. — Мінск: Беларуская навука, 2023. — 226 с. Кніга прысвечана лаўрэату Дзяржаўнай прэміі Беларусі, доктару гістарычных навук, прафесару Пятру Фёдаравічу Лысенку (1931—2020), які ўнёс вялікі ўклад у развіццё айчыннай археалогіі. Адкрыццё, археалагічнае даследаванне і музеефікацыя старажытнага Бярэсця паставілі яго імя побач з імёнамі самых знакамітых гісторыкаў свету. Яго, глыбокага даследчыка мінулага Тураўскай зямлі, адзначылі званнем Ганаровага грамадзяніна гарадоў Пінска і Турава, а манаграфіі навукоўца, якія датычацца вывучэння гэтага мінулага, увайшлі ў залаты фонд айчыннай гістарыяграфіі. Разлічана на навуковую грамадскасць, гісторыкаў, археолагаў, супрацоўнікаў музеяў і ўсіх, хто цікавіцца гісторыяй Беларусі (Спампаваць змест).
	Дубицкая, Н. Н. Древности Могилевского и Гомельского Поднепровья в I—V вв. / Н. Н. Дубицкая. — Минск: Беларуская навука, 2023. — 449 с. Монография посвящена историко-археологическому изучению Могилевского и Гомельского Поднепровья в I—V вв. В научный оборот вводится полностью материал, дана историческая и хронологическая интерпретация таких эталонных памятников, как селища и могильники Абидня и Тайманово. На основе материалов этих памятников выделена новая археологическая культура — культура Абидня (II—V вв.). На их фоне продемонстрированы сложность и многогранность этнических процессов, происходящих на данной территории в первой половине I тыс. н. э. Рассчитана на ученых, преподавателей вузов и средней школы, студентов, а также всех, кто интересуется древней историей Беларуси (Скачать содержание).
	Калечыц, А.Г. Мезалітычныя помнікі Беларусі / А. Г. Калечыц, А. У. Коласаў. — Мінск: Беларуская навука, 2021. — 369 с. Кніга абагульняе звесткі аб мезалітычных помніках Беларусі, якія характарызуюць раннегалацэнавы этап асваення чалавекам тэрыторыі нашай краіны — 10—6 тыс. гадоў таму. Ідэнтыфікаваны матэрыялы шэрага культур: пясочнароўскай, кундскай, бутаўскай, кудлаеўскай, яніславіцкай, помнікаў нарачанскага тыпу. Асноўную частку кнігі складае каталог мезалітычных помнікаў і месцазнаходжанняў, які ўтрымлівае звесткі аб 704 пунктах. Выданне прызначана для археолагаў, гісторыкаў, краязнаўцаў, музейных супрацоўнікаў, студэнтаў і выкладчыкаў ВНУ.
	Калечыц А.Г., Коласаў А.У., Хлопачаў Г.А. Верхнепалеалітычныя помнікі Верхняга Падняпроўя: Бердыж, Юравічы, Юдзінава (па матэрыялах невядомай навуковай спадчыны К.М. Палікарповіча і даных сучасных даследаванняў) / Адказ. рэд. Г.А. Хлопачаў, А.Г. Калечыц. — Мінск: ІГ НАНБ; Санкт-Пецярбург — МАЭ РАН, 2020. — 128 с.: іл. Комплекснае вывучэнне калекцыйных і архіўных матэрыялаў па верхнепалеалітычным стаянкам Бердыж, Юравічы, Юдзінава дазваляе канцэптуальна абгрунтаваць гістарычнае месца помнікаў у верхнім палеаліце Усходняй Еўропы, устанавіць рэгіянальныя асаблівасці стаянак у межах сярэднедняпроўскай этнакультурнай супольнасці паляўнічых на маманта. Атрыманыя вынікі з’яўляюцца асновай для распрацоўкі пытанняў генезісу, храналогіі і культурнага зместу лакальных варыянтаў граветта і эпіграветта на тэрыторыі Верхняга Падняпроўя.
	Калечыц, А.Г. Чалавек i асяроддзе: каменны век, Заходняе Палессе / А. Г. Калечыц. — Miнск: Беларуская навука, 2018. — 584 с. Манаграфія — плён 20-гадовай працы аўтара на тэрыторыі Заходняга Палесся. На базе комплекснага аналізу вынікаў археалагічных даследаванняў на помніках гэтага рэгіёна i выкарыстання даных палеагеаграфічнага вывучэння пабудавана канцэпцыя паслядоўнага засялення палескіх абшараў ад моманту, калі першыя людзі ступілі на гэтую тэрыторыю, да пачатку эпохі выкарыстання металаў. Разлічана на гісторыкаў, археолагаў, выкладчыкаў i студэнтаў ВНУ краязнаўцаў i ўcix, хто цікавіцца гісторыяй нашага краю.
	Калечыц, А.Г Першыя людзі на зямлі Беларусі : для сярэд. і ст. шк. ўзросту / А.Г. Калечыц. – Мінск : Беларус. Энцыкл. імя П.Броўкі, 2015. – 120 с. У даступнай форме выкладаецца працэс станаўлення чалавека, яго распаўсюджання па зямным шары, пранікнення і рассялення на тэрыторыі Беларусі. Прыводзяцца апошнія даныя, атрыманныя археолагамі краіны падчас раскопак самых старажытных помнікаў. Аповед вядзецца з улікам цеснай сувязі чалавека і асяроддзя ў кантэксце агульнапланетарных прыродных з’яў.
	Калечыц, А.Г. У гасцях у далёкіх продкаў / А.Г.Калечыц ; ДНУ «Ін-т гісторыі Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі» ; ДУА «Мін. абл. ін-т развіцця адукацыі». – Мінск : Мін. абл. ІРА, 2015. – 52 с. Калі ўзнікла планета Зямля і на якім этапе яе развіцця з’явіўся чалавек? Калі ён упершыню трапіў на зямлю Беларусі? Як жыў, чым харчаваўся, як апранаўся, на якіх жывёл паляваў? Пра ледавікі і мамантаў, фарбы і спосабы апрацоўкі крэменю і шмат пра што іншае даведаецца чытач гэтай кнігі. Яна будзе цікавай для тых, хто любіць гісторыю, геаграфію, біялогію, а можа, нават марыць стаць археолагам. Кніга прызначана для школьнікаў сярэдняга і старшага ўзросту.



• Язэпенка І.М. Паселішчы неаліту і ранняга перыяду эпохі бронзы міжрэчча Бярэзіны і Дняпра. – Магілёў, 2014. – 238 с.
• Abstract book International conference Crossing the Borders. Interregional and Cross-Cultural Interactions in the Context of Lithic Studies (15th SKAM Lithic Workshop) 17—19 October 2018, Minsk.
• Калечыц А.Г., Ляшкевіч Э.А. Археалагічны гадзіннік. Гаспадарка каменнага веку. — Мінск, 2019. — 47 с.