Аддзел археалогii першабытнага грамадства

У складзе Цэнтра археалогіі Беларусі
Аддзел створаны ў 2005 г. на базе аддзела археалогіі каменнага і бронзавага вякоў і аддзела археалогіі жалезнага веку.
Адрас: Інстытут гісторыі НАН Беларусі, 220072, г. Мінск,
вул. Акадэмічная, 1, пак. 208, 404а, 404б.
Тэл.: (+375 17) 378-18-93,
379-13-22
E-mail: maxchar@gmail.com

Загадчык аддзела:
кандыдат гістарычных навук
Чарняўскі Максім Міхайлавіч

У аддзеле працуюць:
гал.н.с., д.г.н., праф. Калечыц Алена Генадзеўна;
вяд.н.с., к.г.н., дацэнт Шадыра Вадзім Іосіфавіч;
вяд.н.с., к.г.н. Крывальцэвіч Мікалай Мікалаевіч;
ст.н.с., к.г.н. Дубіцкая Наталля Мікалаеўна;
ст.н.с., к.г.н. Мядзведзеў Аляксандр Міхайлавіч;
ст.н.с., к.г.н. Язэпенка Ігар Мікалаевіч; 		н.с. Ліневіч Сяргей Барысавіч;
н.с. Вашанаў Аляксандр Мікалаевіч;
н.с. Ткачова Марыя Іванаўна;
н.с. Ткачоў Алег Юр’евіч;
н.с. Велент-Шчэрбач Святлана Сяргееўна;
н.с. Вараненка Алег Васільевіч.


Пры аддзеле праходзіць навучанне аспірант
Хомчанка Яраслаў Леанідавіч.

Асноўныя накірункі навуковых даследаванняў аддзела:

  • • археалагічныя разведкі і раскопкі помнікаў каменнага, бронзавага і жалезнага вякоў;
  • • вывучэнне першапачатковага засялення тэрыторыі Беларусі;
  • • неалітызацыя і пераход ад прысвойваючых да вытвараючых форм гаспадарання;
  • • генэзіс і гістарычныя лёсы насельніцтва на працягу каменнага, бронзавага і жалезнага вякоў;
  • • матэрыяльная і духоўная культура насельніцтва ў палеаліце, мезаліце, бронзавым і жалезных вяках;
  • • храналогія і перыядызацыі першабытнай гісторыі Беларусі

Агульная тэма даследчай працы ў 2016–2020 гг.:
«Беларускія землі ў першабытную эпоху (каменны, бронзавы, жалезны вякі)».

Важнейшыя вынікі навуковых даследаванняў аддзела

  • • распрацавана канцэпцыя фарміравання і развіцця экалагічных падсістэм у познім плейстацэне — раннім галацэне, развіцця культур каменнага веку на тэрыторыі Беларускага Палесся;
  • • вылучаны дамінуючыя культурныя кампаненты ў першабытнай гісторыі Падняпроўя: агульнаеўрапейскі гарызонт культуры шнуравай керамікі, класічныя фазы сярэднедняпроўскай культуры (з актыўным уздзеяннем катакомбнай культуры), а таксама рэгіянальныя групы помнікаў (тыпу Мохаў 4) і група помнікаў тыпу культурнага круга Бабіна;
  • • ажыццёўлены шырокамаштабныя выратавальныя даследаванні ў зонах будаўніцтва Гродзенскай ГЭС на р. Нёман, Беларускай АЭС, дарог і газаправодаў, на месцы будаўніцтва Нежынскага калійнага камбіната (гарадзішча Обчын) і інш.;
  • • падчас штогадовых палявых даследаванняў ва ўсіх рэгіёнах Беларусі выяўляюцца новыя крыніцы для характарыстыкі матэрыяльнай і духоўнай культуры першабытнага насельніцтва Беларусі.

Важнейшыя распрацоўкі аддзела знайшлі адлюстраванне ў шэрагу навуковых артыкулаў, а таксама ў манаграфіях:

Калечыц, А.Г. Чалавек i асяроддзе: каменны век, Заходняе Палессе / А. Г. Калечыц. — Miнск: Беларуская навука, 2018. — 584 с.
Манаграфія – плён 20-гадовай працы аўтара на тэрыторыі Заходняга Палесся. На базе комплекснага аналізу вынікаў археалагічных даследаванняў на помніках гэтага рэгіёна i выкарыстання даных палеагеаграфічнага вывучэння пабудавана канцэпцыя паслядоўнага засялення палескіх абшараў ад моманту, калі першыя людзі ступілі на гэтую тэрыторыю, да пачатку эпохі выкарыстання металаў. Разлічана на гісторыкаў, археолагаў, выкладчыкаў i студэнтаў ВНУ краязнаўцаў i ўcix, хто цікавіцца гісторыяй нашага краю.
05032014-1 Калечыц, А.Г Першыя людзі на зямлі Беларусі : для сярэд. і ст. шк. ўзросту / А.Г. Калечыц. – Мінск : Беларус. Энцыкл. імя П.Броўкі, 2015. – 120 с.
У даступнай форме выкладаецца працэс станаўлення чалавека, яго распаўсюджання па зямным шары, пранікнення і рассялення на тэрыторыі Беларусі. Прыводзяцца апошнія даныя, атрыманныя археолагамі краіны падчас раскопак самых старажытных помнікаў. Аповед вядзецца з улікам цеснай сувязі чалавека і асяроддзя ў кантэксце агульнапланетарных прыродных з’яў.
05032014-1 Калечыц, А.Г. У гасцях у далёкіх продкаў / А.Г.Калечыц ; ДНУ «Ін-т гісторыі Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі» ; ДУА «Мін. абл. ін-т развіцця адукацыі». – Мінск : Мін. абл. ІРА, 2015. – 52 с.
Калі ўзнікла планета Зямля і на якім этапе яе развіцця з’явіўся чалавек? Калі ён упершыню трапіў на зямлю Беларусі? Як жыў, чым харчаваўся, як апранаўся, на якіх жывёл паляваў? Пра ледавікі і мамантаў, фарбы і спосабы апрацоўкі крэменю і шмат пра што іншае даведаецца чытач гэтай кнігі. Яна будзе цікавай для тых, хто любіць гісторыю, геаграфію, біялогію, а можа, нават марыць стаць археолагам.
Кніга прызначана для школьнікаў сярэдняга і старшага ўзросту.

  • Язэпенка І.М. Паселішчы неаліту і ранняга перыяду эпохі бронзы міжрэчча Бярэзіны і Дняпра. – Магілёў, 2014. – 238 с.
  • Abstract book International conference Crossing the Borders. Interregional and Cross-Cultural Interactions in the Context of Lithic Studies (15th SKAM Lithic Workshop) 17–19 October 2018, Minsk.
  • Калечыц А.Г., Ляшкевіч Э.А. Археалагічны гадзіннік. Гаспадарка каменнага веку. — Мінск, 2019. — 47 с.