Аддзел захавання і выкарыстання археалагiчнай спадчыны

У складзе Цэнтра археалогіі Беларусі.

Аддзел створаны ў 2005 г.
Адрас: Інстытут гісторыі НАН Беларусі, 220072, Мінск, вул. Акадэмічная, 1, пак. 403.
Тэл.: (+375 17) 378-02-20. E-mail: arch_heritage@history.by

Загадчык аддзела: кандыдат гістарычных навук Касцюкевіч Анастасія Уладзіміраўна

У аддзеле працуюць:
н.с. Беліцкая Ганна Мікалаеўна;
н.с. Ляшкевіч Элона Аляксандраўна;
мл.н.с. Лучшава Уладзіслава Аляксееўна;
мл.н.с. Баравецкий Андрэй Вітальевіч;
мл.н.с. Кухарава Кацярына Аляксандраўна;
мл.н.с. Герасімёнак Яна Вадзімаўна;

мл.н.с. Кушнір Аляксандр Іванавіч;
мл.н.с. Гоева Дарына Андрэеўна;
мл.н.с. Кніга Руслан Сяргеевіч;
лаб. I кат. Васілеўскі Уладзіслаў Аляксандравіч;
мастак Зінчанка Таццяна Уладзіміраўна;
мастак Шаціла Аляксандр Сяргеевіч.

Пры аддзеле праходзіць навучанне аспіранты:
Аўласовіч Аляксей Міхайлавіч, Коц Аляксей Леанідавіч.

	Супрацоўнікі аддзела забяспечваюць ўлік, сістэматызацыю, захаванне і навуковую апрацоўку археалагічнага спадчыны краіны. У структуру аддзела ўваходзяць «Навуковыя археалагічныя фонды», якія налічваюць звыш 500000 археалагічных артэфактаў ад эпохі палеаліту да Новага часу:
	• «Каменнага і бронзавага вякоў»; • «Жалезнага веку»; • «Сярэднявечча і Новага часу»;	• «Старажытнага і сярэднявечнага Мінска»; • «Курганных старажытнасцей»; • «Калекцый даваеннага часу».

Акрамя гэтага пры фондах ствараецца рэстаўрацыйная майстэрня.

На аддзел ускладзена функцыя забеспячэння дзейнасці
«Археалагічнай навукова-музейнай экспазіцыі Інстытута гісторыі».

Асноўныя накірункі навуковых даследаванняў аддзела:

• археалагічныя даследаванні помнікаў каменнага веку, эпохі жалеза і сярэдневякоўя;
• апрацоўка, улік і захаванне археа лагічных матэрыялаў розных часоў у навуковых фондах інстытута;
• стварэнне і падрыхтоўка да выдання навуковых каталогаў, у тым ліку ўвядзенне ў навуковае абарачэнне матэрыялаў даследаванняў 20–30 гг. ХХ в.;
• інфармацыйна-адукацыйная дзейнасць на базе археалагічнай навуковай музейнай экспазіцыі інстытута.

Агульныя тэмы даследчай працы ў 2016–2020 гг.:
• «Беларускія землі ў Сярэднявеччы і ранні Новы час (XVI–XVIII стст.)»,
• «Навуковая сістэматызацыя і ўлік археалагічных калекцый, помнікаў, падрыхтоўка зводаў крыніц і даведачных выданняў, ілюстрацыйнага матэрыялу».

Важнейшыя вынікі навуковых даследаванняў аддзела

• на археалагічным комплексе Бірулі выяўлены новыя матэрыялы, якія сведчаць аб генетычнай сувязі насельніцтва банцараўскай культуры з раннімі крывічамі, іх ролі ў сістэме міжеўрапейскага гандлю;
• побач з паселішчам на р. Менка (могільнік Азярцо) выяўлены пахавальны інвентар Х ст., звязаны з заходнімі славянамі (Вялікая Маравія);
• упершыню праведзены археалагічныя раскопкі балцкіх грунтовых могільнікаў з крэмацыяй XIII–XV стст. у Ашмянскім (Маркіняты, Гальшаны) і Навагрудскім (Зарой) раёнах, што дазволіла атрымаць унікальную калекцыю пахавальнага інвентара сярэднявечных балтаў на захадзе Беларусі.

Важнейшыя распрацоўкі аддзела знайшлі адлюстраванне ў шэрагу навуковых артыкулаў, а таксама ў манаграфіях:

	Расонскі край: гісторыя, культура, людзі: да 100-годдзя з дня нараджэння П. М. Машэрава : зб. навук. арт. / Нац. акад. навук Беларусі, Ін-т гісторыі; навук. рэд. М. В. Клімаў. — Мінск : Беларуская навука, 2020. — 227 с. : іл. — (Беларусь праз прызму рэгіянальнай гісторыі). У зборніку разгледжаны пытанні, звязаныя з археалогіяй і гісторыяй г.п. Расоны і Расонскага краю ад старажытнасці да нашых дзён. Змешчаны апошнія вынікі археалагічных і этналагічных даследаванняў на тэрыторыі Расоншчыны. Асобна ў зборніку прадстаўлены тэма жыцця і дзейнасці П. М. Машэрава, а таксама падзеі Вялікай Айчыннай вайны. Разлічана на навукоўцаў, краязнаўцаў, настаўнікаў школ і працаўнікоў культуры. Выданне карысна ўсім тым, хто цікавіцца культурна-гістарычнай спадчынай нашай краіны і вывучае рэгіянальную гісторыю.
	Войтехович, А.В. Погребальный обряд населения Полоцкой земли в Х-ХII вв. / А. В. Войтехович; Нац. акад. наук Беларуси, Ин-т истории. — Минск: Беларуская навука, 2019. — 269 с. В монографии рассматриваются погребальные традиции населения Полоцкой земли в раннем средневековье. Основным источником исследования являются материалы археологических раскопок курганных могильников и первых храмов. Показаны различные аспекты обряда кремации и ингумации, затрагиваются вопросы соотношения языческого и христианского мировоззрения, классифицируется погребальный инвентарь. Особое внимание уделяется взаимосвязи форм погребального обряда с социально-политическими и идеологическими сдвигами, которые происходили на территории Полоцкой земли в Х–ХII вв. Рассчитана на археологов, историков, краеведов, музейных работников, учителей и всех тех, кто любит древнюю историю и интересуется материальной и духовной культурой наших предков.
	Клімаў, М. В. Археалагічны комплекс Лучна-1 у акрузе Полацка (ХІ–ХVІ стст.) / М. В. Клімаў. — Мінск: Беларуская навука, 2019. — 567 с. Манаграфія прысвечана вынікам даследаванняў помніка Лучна-1 у акрузе Полацка, які з XI па XVI ст. уключаў комплексы феадальных сядзіб (I, II, III) і грунтавых могільнікаў (I, II). Асобна адлюстраваны пытанні развіцця матэрыяльнай культуры, сацыяльных адносін феадальнага грамадства ХІ-ХVІ стст. Даследаванне дазваляе дапоўніць уяўленне аб гісторыі Полацка і яго акругі. Разлічана на прафесійных археолагаў, этнолагаў, гісторыкаў, выкладчыкаў ВНУ.
	Археалогія Беларусі : каталог архіўных навуковых матэрыялаў. У 3 ч. Ч. 3 (1923–2015). Сярэднявечны перыяд і Новы час / Нац. акад. навук Беларусі, Ін-т гісторыі; склад. і аўт. анат. В. У. Мядзведзева, К. А. Мядзведзеў. — Мінск : Беларуская навука, 2018. — 491 с. Дадзеная праца з’яўляецца трэцяй часткай раней выдадзеных кніг «Археалогія Беларусі : каталог архіўных навуковых матэрыялаў» (ч. I ахоплівае каменны і бронзавы вякі; ч. II — жалезны век і ранняе Сярэднявечча). У склад апошняй часткі каталога ўведзена інфармацыя з анатацыямі аб архіўных навуковых матэрыялах за перыяд з 1923 па 2015 г., што захоўваюцца ў Цэнтральным навуковым архіве НАН Бела- русі і ахопліваюць перыяды Сярэднявечча і Новага часу. Выданне прызначаецца для археолагаў, гісторыкаў, этнографаў, навукоўцаў-спецыялістаў сумежных абласцей гуманітарных навук, а таксама для выкладчыкаў, аспірантаў, магістрантаў, студэнтаў, краязнаўцаў, супрацоўнікаў музеяў і іншых даследчыкаў.
	Збор крыніц навуковых археалагічных фондаў. Выпуск 1. Археалагічныя калекцыі І.І.Арцёменкі (1956–1981 гг.) / А.А.Разлуцкая, І.М.Язэпенка, С.Д.Лысенка, С.С.Лысенка. Мн.: Беларуская навука, 2013. — 223 с.: іл. Першы выпуск прысвечаны выдатнаму ўкраінскаму археолагу I.I.Арцёменку, інтарэсы якога былі цесна связаны са старажытнай гісторыяй Беларусі. У асноўным калекцыі, што прадстаўлены ў каталожнай частцы выдання, здабыты даследчыкам падчас палявых экспедыцый на тэрыторыі Гомельскай і Магілёўскай абласцей нашай краіны, а таксама Смаленскай і Бранскай абласцей Расіі. Гэтыя калекцыі ў значнай ступені знайшлі адлюстраванне ў навуковых публікацыях, але ілюстрацыйна яны найбольш поўна прадстаўлены ў прапануемым чытачу выданні, якое разлічана на археолагаў, гісторыкаў, краязнаўцаў і тых, хто цікавіцца першабытнай гісторыяй Беларусі, Украіны і Расіі.